Wy3 Psychologiczne mechanizmy uzaleznien, Psychologia UMCS (2007 - 2012) specjalność społeczna, ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Psychologiczne mechanizmy
uzależnienia
WYKŁAD 3
Wprowadzenie
Wyjaśnianie zjawiska uzależnień może
obejmować perspektywę:
• medyczną,
• psychologiczną,
•społeczną,
• filozoficzną.
1
Modele psychologiczne
• Psychologiczne rozumienie uzależnień odwołuje się
do sfery życia psychicznego, zwłaszcza do regulacji
emocji i schematów poznawczych. Model
psychologiczny opiera się na wybranej teorii
osobowości i opisuje funkcjonowanie psychiczne
człowieka językiem psychologicznych koncepcji.
Wykorzystuje dane teoretyczne i empiryczne z nauk
szczegółowych oraz zawiera propozycje
terapeutyczne.
• Modele psychologiczne uzależnienie traktują jako
zjawisko psychiczne, symptomy fizyczne w tym
podejściu mają znaczenie drugorzędne.
Uzależnienie psychiczne
Przedmiotem uzależnienia o cechach choroby
mogą być zarówno różne środki psychoaktywne
(np. heroina, kokaina, marihuana) jak też różne
zachowania nałogowe (np. hazard, seks, praca,
zakupy).
Uzależnienie psychiczne może odnosić się
np.: do patologicznej więzi z jakimś obiektem,
do specyficznych wzorców zaspokajania potrzeb
czy też do wyuczonych zachowań
adaptacyjnych.
2
Cechy uzależnienia psychicznego
wg S. Peele’go
:
•
łówne życiowe gratyfikacje dostarczane są przez jeden
określony obiekt, a wszystkie aspekty życia spostrzegane są w
kategoriach związku z tym obiektem.
•
Jżeli człowiek jest uzależniony od jakiegoś obiektu, to
poszukuje zmian psychicznych w kontakcie z danym
obiektem, a kontakt ten odciąga go od innych relacji i zaczyna
kontrolować jego życie.
•
Kontakt z obiektem uzależnienia jest w ogólnym bilansie
nieprzyjemny lub destrukcyjny.
•
łowiek nie jest zdolny do dokonania wyboru w sprawie
kontaktu z obiektem uzależnienia – mimo szkód i przykrości
stale dokonuje tego samego wyboru.
Czym się różni dobra więź od
uzależnienia od jakiegoś obiektu?
– dobra więź wzmacnia ego, kształtuje procesy
wolicjonalne i motywacyjne, a uzależnienie je
osłabia i zawęża.
– w silnym, ale dobrym, przywiązaniu człowiek nie
musi nadmiernie stosować mechanizmów
obronnych (zaprzeczania, racjonalizacji, projekcji,
itp.), natomiast uzależnienie zmusza do
stosowania psychicznych obron, wprowadza w
życie fałsz i nieadekwatny obraz rzeczywistości.
– dobre więzi w ogólnym bilansie mają charakter
konstruktywny i dostarczają więcej satysfakcji niż
przykrości.
3
Psychologiczne mechanizmy
uzależnienia
wg. J. Mellibrudy:
• Zmiany w sferze emocjonalnej opisuje
mechanizm nałogowej regulacji uczuć
.
• Zmiany w sferze poznawczej opisuje
mechanizm iluzji i zaprzeczania.
• Zmiany w sferze „ja” (poczucie tożsamości i
funkcje adaptacyjno-integracyjne) opisuje
mechanizm rozpraszania „ja”.
Nałogowa regulacja uczuć - geneza
Nałogowa regulacja zaczyna się od naturalnego
dążenia do dobrego stanu emocjonalnego. Poza
tym rozwojowi mechanizmu nałogowej regulacji
uczuć sprzyjają:
• Niska tolerancja na cierpienie psychiczne
•Zwiększone zapotrzebowanie na stymulację
•Częste ekstremalne doświadczenia emocjonalne
• Oderwanie przeżycia emocjonalnego od celów
podejmowanych zachowań (skutek emocjonalny
staje się celem)
4
Nałogowa regulacja - cechy
•Różnorodne stany i reakcje emocjonalne, niezależnie
od ich rzeczywistych źródeł, bardzo często są
doświadczane przez osobę uzależnioną jako
„emocjonalny głód” - pragnienie zaspokojenia
(poprzez zachowanie nałogowe).
•Nałogowe regulowanie uczuć staje się głównym
sposobem osiągania stanów pozytywnych. Inne
zachowania i wzorce funkcjonowania tracą
dotychczasową moc regulacyjną.
•Uśmierzanie przykrości jest źródłem stanów
przyjemnych. Stąd przykre doświadczenia mają
znaczenie ambiwalentne – nie są jednoznacznie
przykre, gdyż zapowiadają stan przyjemny.
Nałogowa regulacja – cechy c.d.
• Osoba uzależniona ma silną tendencję do reagowania na stres
poczuciem zagrożenia, któremu często towarzyszą lęk, złość,
smutek i ból oraz gotowość do radzenia sobie ze stresem przy
pomocy prób bezpośredniego łagodzenia przykrych emocji
zamiast prób zmiany okoliczności tworzących stres.
• W chwilach nasilania się cierpienia i lęku zaczyna się
rozwijać proces panicznego poszukiwania ulgi. Zachowanie
nałogowe ma wtedy charakter wewnętrznego przymusu i
konieczności. Występuje dążenie do szybkiego złagodzenia
przykrych stanów emocjonalnych przy pomocy zachowania
nałogowego.
• Osoba uzależniona jest często bezbronna wobec własnych
pragnień, nie tylko z powodu ich siły, ale dlatego, iż
uruchamiają one czynności umysłowe, które uniemożliwiają
prawidłową orientację dotyczącą zagrożeń wynikających z
uzależnienia.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]