Wyk-ad 02, skrypty z wykładów, notatki etc, Logika wyklady - Kmiecik
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dr Andrzej Kmiecik
Zakład Logiki i Epistemologii
Instytut Filozofii i Socjologii UKW
w Bydgoszczy
ul. Ogińskiego 16
Wykład 2
Semiotyka (1).
Semiotyka powstała w 1938 r. Jej twórcą jest Charles Morris, a za
prekursora uważa się Ch. S. Peirce'a - amerykańskiego filozofia, twórcę
pragmatyzmu. Z kolei Peirce był pod wpływem semiotyki Jana od św. Tomasza.
Ch. Morris był fizjologiem i badał procesy komunikacji zachodzące
wśród zwierząt. Na ten temat wygłosił referat na kongresie fizjologicznym w
Chicago w 1938 i od tego czasu datuje się powstanie semiotyki jako
samodzielnej dyscypliny.
Problematyką semiotyczną zajmowano się już w starożytności. Np. Platon
zagadnieniami języka zajmował się w dialogu 'Kratylos".
Semiotyka mówiąc ogólnie - jest teorią znaku językowego. Ma wiele
nachyleń (może być o nachyleniu filozoficznym np. hermeneutycznym, o
nachyleniu językoznawczym). Gdy mówimy o semiotyce logicznej, to mamy na
myśli semiotykę jako logiczną teorię języka. Jest ona wtedy na pograniczu
logiki (metody) i językoznawstwa (materiał). Różnica między nimi jest taka, że
językoznawstwo bada język w celu ustalenia prawidłowości języka, a semiotyka
logiczna bada język w celu zwiększenia precyzji jego wyrażeń
.
Semiotyka składa się z trzech działów:
1) syntaktyki
2) samantyki
3) pragmatyki
Syntaktyka
to inaczej składnia, gramatyka logiczna języka. Bada relacje
zachodzące między znakami, ustala reguły "gramatyczne" składania różnych
znaków.
Jest to analiza wewnątrz języka.
Jest to analiza formalna, tzn. nie trzeba znać znaczeń języka
Pojęcia występujące w syntaktyce:
1
Literatura: J. Pelc, Wstęp do semiotyki, PWN, Warszawa 1974; tenże, (red.), Logika i język. Studia z
semiotyki logiczne, PWN, Warszawa 1967. Prace U. Eco, np. Pejzaż semiotyczny - dotyczą semiotyki kultury.
Również istnieje polska literatura dotycząca semiotyki filmu. Zarys problematyki semiotycznej zob. W.
Marciszewski (red.), Logika formalna. Zarys encyklopedyczny,PWN, Warszawa 1987, s. 215-225, 250-255, 281-
295.
1
- kategorie wyrażeniowe
- zdanie
- nazwa
- funktor
- wynikanie
- zastępowanie
- wyprowadzanie z systemu
- system
Syntaktyka dzieli się na czystą i opisową.
a) Syntaktyka czysta bada języki sztucznem budowę systemów dedukcyjnych
(inaczej jest też zwana metamatematyką)
Przykładowym pojęciem czystej syntaktyki może być konkatenacja, czyli
sklejanie znaków.
b) Syntaktyka opisowa (empiryczna) zajmuje się empirycznym badaniem cech
składniowych konkretnych języków etnicznych. Może zająć się pozaformalnymi
związkami między znakami.
Semantyka
bada relacje zachodzące pomiędzy znakami a rzeczami. Wymaga
bogatszego języka niż syntaktyka.
Rozwój badań semantycznych w logice był możliwy dzięki pracom wybitnego
logika polskiego Alfreda Tarskiego.
Pojęcia semantyczne:
- prawda
- oznaczanie
- definicja realna (jest to definicja rzeczy)
- model
- spełnianie
Również semantykę dzieli się na czystą i opisową.
Pragmatyka
jest złożonym działem badań nad językiem. Dotyczy bowiem
relacji zachodzących pomiędzy znakami a użytkownikami znaków. Zajmuje się
zatem pozaformalnym aspektem badań nad językiem. Jest dyscypliną
empiryczną i dlatego może najmniej rozwiniętą. Jest najbardziej zbliżona do
lingwistyki. Gdy badamy relację nadawca znaku – odbiorca znaku, to w grę
wchodzą zagadnienia psychologiczne, socjologiczne, teoria przekonań.
Stąd pragmatyka leży na pograniczu językoznawstwa, filozofii, cybernetyki,
psychologii, fizjologii.
2
Pionierzy pragmatyki: T. Kotarbiński, K. Twardowski, CH. Morris, R. Carnap,
R. M. Martin.
Współcześnie w Polsce zajmował się pragmatyką – niedawno zmarły – prof.
Leon Koj (KUL, UMCS).
Pojęcia pragmatyczne:
- komunikowanie
- wyrażanie
- rozumienie
- asercja (uznawanie za prawdziwe, stwierdzanie)
- odrzucanie
- kontekst językowy
Semiotyka jest to teoria znaku językowego. Może mieć różne nachylenia:
- psychologiczne
- lingwistyczne (gramatyka)
- filozoficzne
- logiczne (język sprawnym narzędziem uprawiania nauki
- kulturowe (np. semiotyka kultury, semiotyka filmu, teatru)
W logice wyrażenia dzieli się na klasy zwane kategoriami składniowymi lub
syntaktycznymi. Teoria kategorii składniowych pochodzi od Stanisława
Leśniewskiego. Mówił on o kategoriach semantycznych. W gramatyce jest
znany podział na części mowy i części zdania.
Podział semiotyczny jest zbliżony do podziału na części zdania.
Ewolucja terminy
- Leśniewski: semantyka
- obecnie: semiotyka
We Francji nosiła nazwę semazjologia, w USA – general semantics (Korzybski)
Dotyczy języków sztucznych i naturalnych
Wyrażenia zdaniowe
Jest to jedna z podstawowych kategorii. Należą do niej
- zdania
- formy zdaniowe (funkcje zdaniowe)
Jeżeli wyrażenie jest zdaniem, to jest prawdziwe albo fałszywe.
3
Uwaga 1
W gramatyce są znane zdania
- oznajmujące
- rozkazujące
|
- pytające
| nie są zdaniami w sensie logicznym
- normatywne
|
Zdaniami w sensie logicznym nie są również wypowiedzi oznajmujące, ale
niekompletnen. mp "dziś nie pada deszcz"
.
Uwaga 2
We współczesnej logie formalnej analizuje się zdania pytające (logika
erotetyczna) i rozkazujące.
Uwaga 3
We współczesnej logice matematyczne sformułowano pojęcie zdania
prawdziwego, zgodnie zklasyczną definicją prawdy.
Uwaga 4
Prawdziwość lub fałszywość zdania nawya się wartością logiczną zdania.
Symbole 1, 0 służą do oznaczania wartości logicznych.
Uwaga 5
Zasada dwuwartościowości głosi, że każde zdanie ma tylko jedną z dwóch
wartości logicznych: prawdę albo fałsz.
Formy zdaniowe
Mamy dwa rodzaje zmiennych:
- wolne
- związane
We wzorach matematycznych podstawiamy za zmienne wolne
Ta sama zmienna w jednej części wyrażenia może być wolna, a w innej
związana.
Ex (od łac. exemplum – przykład)
V
x
(x > y) ® (x > y)
(jeżeli dla pewnego x: x jest większe od y, to x jest większe od y)
2
Zob. wstęp w: L. Borkowski: Logika formalna.
4
Jakie przedmioty są reprezentowane przez zmienne zależy od języka danej
dyscypliny naukowej.
Mówi się, że zmienna występująca w wyrażeniach określonej nauki przebiega
zbiór określonych przedmiotów.
Określenie
Forma zdaniowa jest to wyrażenie zawierające zmienne wolne, z którego
otrzymujemy zdanie po podstawieniu za te zmienne odpowiednich stałych.
Uwaga 1
Formy zdaniowe nazywa się często funkcjami zdaniowymi. Obecnie przeważa
tendencja do nie używania terminu "funkcja zdaniowa". Funkcja zdaniowa nie
jest funkcją w sensie matematycznym.
Uwag 2
W związku ze zdaniami mówimy o prawdziwości zględnie fałszywości.
W związku z formami zdaniowymi mówimy o spełnianiu.
Spełnianie jest stosunkiem, który zachodzi między ciągiem przedmiotów
(przedmiotem) a formą zdaniową.
Ex.
Czy ciąg (3, 2) spełnia formę zdaniową "x > y" ? Przy przyporządkowaniu:
x = 3, y = 2. W konsekwencji: 3 > 2. Wyżej wymieniony ciąg spełnia tę formę
zdaniową.
Trudno jest podać definicję spełniania.
Rodzaje form zdaniowych
a) Formy zdaniowe spełniane przez każdy przedmiot lub ciąg przedmiotów
Ex. x = x
(x = y) ® (y = x)
b) Formy zdaniowe nie spełniane przez żaden przedmiot lub ciąg przedmiotów
Ex. x ¹ x
c) Formy zdaniowe spełniane przez pewne przedmioty (ciąg przedmiotów) i nie
spełniane przez inne przedmioty (ciąg przedmiotów)
Ex. x – 5 = 6
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]