Wybory parlamentarne w Libanie (Policy Paper FAE), Analizy FAE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
POLICY PAPERS
Nr 18/2009
Warszawa, czerwiec 2009
____________________________________________
Tomasz OTŁOWSKI
WYBORY PARLAMENTARNE
W LIBANIE – PORAśKA HEZBOLLAHU ?
_______________
Wybory parlamentarne w Libanie (7 czerwca br.) zostały powszechnie
uznane za zwycięstwo prozachodniej koalicji „Sojusz 14 Marca” nad
ugrupowaniami opozycyjnymi, skupionymi wokół Hezbollahu w „Sojuszu 8
Marca”. Ocena taka ma jednak w duŜej mierze wyłącznie charakter
psychologiczny i propagandowy, wynikający głównie z niespełnienia się
przedwyborczych prognoz i oczekiwań. Głębsza analiza rezultatów libańskiej
elekcji, wraz z uwzględnieniem specyfiki systemu politycznego Libanu i czynnika
oddziaływania aktorów zewnętrznych, pozwala postawić tezę, Ŝe Hezbollah nie
tylko nie przegrał wyborów, ale wciąŜ pozostaje kluczową siłą polityczną, od
postawy której zaleŜy dalszy rozwój sytuacji wewnętrznej w Libanie.
Wyniki elekcji
W ujęciu formalnym, wybory z 7 czerwca br. przyniosły niemal dokładnie takie
same wyniki, jak poprzednia elekcja przeprowadzona w 2005 roku. Co prawda Hezbollah
(podobnie jak drugie szyickie ugrupowanie – Amal) zyskał obecnie mniej mandatów niŜ
cztery lata temu (13 do 14), nie jest to jednak wystarczający powód do stawiania tezy o
klęsce Hezbollahu. Co więcej, gdyby brać pod uwagę odsetek głosów uzyskanych w
wyborach przez poszczególne komitety, to okazałoby się, Ŝe zwycięzcą powinien być
„Sojusz 8 Marca”, na którego zagłosowało niemal 55% wyborców.
Skąd więc bierze się owo powszechne poczucie zwycięstwa sił prozachodnich? Jak
się wydaje, dominujące znaczenie mają tu przedwyborcze oczekiwania i analizy, które –
bazując na sondaŜach społecznych i przebiegu wydarzeń politycznych w Libanie w
ostatnich kilkunastu miesiącach – przewidywały wyraźne zwycięstwo sił skupionych
wokół Hezbollahu. Wiele wskazuje teŜ, Ŝe nawet sama Partia Boga była przekonana o
swym łatwym sukcesie w wyborach – rozumianym jako zwiększenie stanu posiadania w
parlamencie – i nie spodziewała się takiego wyniku, jaki miał miejsce w rzeczywistości.
1
I choć w praktyce Hezbollah i jego sojusznicy nie odnieśli poraŜki, utrzymując – podobnie
jak „Sojusz 14 Marca” – pozycje polityczne sprzed czterech lat, to jednak wynik wyborów
moŜe w wymiarze propagandowoprestiŜowym oznaczać dla libańskich szyitów
„przegraną”. Hezbollah „przegrał”, bo nie wygrał w wyraźny sposób, zgodnie z
powszechnymi (w tym własnymi) przewidywaniami i oczekiwaniami. W warunkach
libańskiego systemu politycznego moŜe to w istocie oznaczać niemal to samo, co
faktyczna poraŜka mierzona znacznym uszczupleniem puli uzyskanych w parlamencie
miejsc. Analogicznie, partie skupione w „Sojuszu 14 Marca” „wygrały”, bo nie straciły
miejsc w parlamencie na rzecz Hezbollahu i utrzymały się przy władzy.
Równocześnie jednak specyfika libańskiej polityki (i szerzej – ustroju politycznego
państwa) sprawia, Ŝe rzeczywista siła i polityczne znaczenie danego ugrupowania nie
wynikają wprost z liczebności jego klubu parlamentarnego. W szczególny sposób dotyczy
to właśnie Hezbollahu, będącego wciąŜ – niezaleŜnie od interpretacji wyników elekcji z 7
czerwca – najpotęŜniejszym ugrupowaniem libańskim, tak w aspekcie społeczno
1
Świadczy o tym m.in. ton wypowiedzi jej liderów i treści artykułów publikowanych w okresie
poprzedzającym wybory na stronach internetowych naleŜących do Partii Boga (
oraz
).
2
politycznym, jak i militarnym. Dobitnie ukazały to wydarzenia sprzed niewiele ponad
roku. W maju 2008 roku struktury bojowe Partii Boga były w stanie w krótkim czasie
opanować niemal cały Bejrut, nie napotykając Ŝadnego oporu ze
strony libańskiej armii i sił bezpieczeństwa, wymuszając
swą akcją korzystne dla Hezbollahu rozwiązania polityczne
(
).
Przyczyny
Co wpłynęło na ten niespodziewany „brak zwycięstwa” Hezbollahu? Jak się
wydaje, moŜna tu wskazać kilka zasadniczych czynników, tkwiących zarówno w samym
Libanie i dynamice procesów politycznych zachodzących w tym kraju, jak i oddziałujących
spoza jego granic.
Szczególne znaczenie dla przebiegu wydarzeń na libańskiej scenie politycznej
w ostatnich kilku latach ma
kontekst irański
– umacnianie się
pozycji strategicznej Islamskiej Republiki Iranu w regionie Bliskiego
Wschodu i jej konsekwentne dąŜenie do uzyskania statusu mocarstwowego
(
_regionie.pdf
). Liban stanowi jeden z najwaŜniejszych obszarów działania Teheranu w
ramach strategii obliczonej na zwiększanie jego geopolitycznej pozycji w regionie.
Wpływy i rola Iranu w Libanie uległy umocnieniu szczególnie po 2006 roku, gdy
proirański Hezbollah zdołał przetrwać nieudolnie prowadzoną izraelską operację
militarną, mającą na celu osłabienie jego zdolności bojowych i siły politycznej. Brak
zdecydowanego rozstrzygnięcia II Wojny Libańskiej na korzyść Izraela został niezwykle
skutecznie przekuty przez propagandę irańską i szyicką w Libanie na sukces Partii Boga,
umoŜliwiając Teheranowi zwiększenie pośredniego wpływu i oddziaływania na sytuację
polityczną w Libanie. Ten wzrost irańskiego zainteresowania Libanem
– wyraŜający się w zwiększonej aktywności politycznej Hezbollahu – zaczął w powaŜnym
stopniu grozić naruszeniem kruchej równowagi sił między poszczególnymi grupami
wyznaniowymi Libanu.
Nie powinno więc dziwić, Ŝe sytuacja taka wywołała z kolei powaŜny niepokój
sunnickich arabskich państw regionu, szczególnie Arabii Saudyjskiej, najbardziej
3
obawiającej się rosnącej potęgi Iranu. Ich naturalną niejako reakcją była więc
intensyfikacja wsparcia dla libańskich sunnitów
, z pomocą militarną włącznie.
Prozachodni rząd Libanu otrzymał teŜ
zwiększone wsparcie ze strony państw
zachodnich
, zwłaszcza USA i Francji. Jak się wydaje, ta wielotorowa,
wielopłaszczyznowa pomoc dla rządu w Bejrucie, jego struktur i ugrupowań wchodzących
w jego skład – miała istotne znaczenie dla osiągnięcia dobrego wyniku przez koalicję
rządową. Nie ulega teŜ wątpliwości, Ŝe szerokie międzynarodowe poparcie umocniło
politycznie ugrupowania rządowe i pozwoliło im na skuteczniejsze poprowadzenie
kampanii przedwyborczej. W efekcie udało im się zmobilizować swój elektorat do
masowego udziału w wyborach, co – jak się wydaje – miało decydujące znaczenie dla ich
ostatecznych wyników.
Z kolei
Hezbollah i jego irańscy mocodawcy najwyraźniej nie docenili skali i
zakresu międzynarodowego zaangaŜowania
na rzecz „Sojuszu 14 Marca”
,
zwłaszcza ze strony państw arabskich. Hezbollah liczył na spełnienie się
przedwyborczych prognoz i nimb swej potęgi politycznej, popartej siłą sprawdzonych w
boju struktur
Al-Mukawama al-Islamija
. Władze w Teheranie z kolei zaangaŜowane były w
przygotowania do wyborów prezydenckich w Iranie i „aranŜowanie” dobrego wyniku
ubiegającego się o reelekcję prezydenta Mahmuda AhmadineŜada. Kwestia libańska zeszła
więc w Iranie niejako na dalszy plan, tym bardziej, Ŝe wszystko wskazywało na korzystny
obrót sytuacji politycznej w Bejrucie.
Analizując przyczyny wyborczej „poraŜki” Hezbollahu nie sposób pominąć
czynnik syryjski
. Nieoficjalne doniesienia z Libanu sugerują, Ŝe kilku niezaleŜnych
(bezpartyjnych) kandydatów, startujących z list „Sojuszu 14 Marca” miało uzyskać
podczas kampanii znaczne syryjskie wsparcie finansowe. Choć potwierdzenie
wiarygodności tych informacji nie jest moŜliwe, ew. ich prawdziwość nie powinna
stanowić zaskoczenia. Syria, dla której Liban ma fundamentalne znaczenie geopolityczne,
niezmiennie stawia sobie za cel odzyskanie strategicznej pozycji i wpływów w tym kraju,
utraconych po 2005 roku. Jednocześnie Damaszek wyraźnie dąŜy do wyjścia z
międzynarodowej izolacji w regionie, spowodowanej nie tylko niedawną działalnością w
Libanie, ale teŜ zbliŜeniem do Iranu i rolą, jaką Syria odgrywała we wspieraniu aktywności
terrorystycznej ugrupowań islamskich na terenie Iraku w latach 20042006. Syryjczycy,
4
którzy w zamian za swą strategiczną zaleŜność od Iranu oczekiwali jego pomocy w
odzyskaniu wpływów w Libanie, obecnie zmieniają politykę.
(
iban.pdf
). Zakulisowe i poufne działania – takie jak choćby dialog z Izraelem, mający
wypracować ramy przyszłej normalizacji stosunków dwustronnych, czy współpraca
wywiadowcza z USA w zwalczaniu terroryzmu – sprawiają, Ŝe Syria powoli przestaje być
dla Teheranu i Hezbollahu w pełni wiarygodnym partnerem. Tym bardziej, Ŝe to właśnie
w Damaszku, w do dziś niewyjaśnionych okolicznościach, zginął w zamachu bombowym
w lutym ub. roku Imad Mughnije – jeden z głównych liderów Hezbollahu, nadzorujący
jego operacje terrorystyczne. Według źródeł irańskich, Teheran otwarcie podejrzewa
syryjskie słuŜby o faktyczny współudział w tym zamachu. Tym samym działania na rzecz
osłabienia irańskich wpływów w Libanie (co wymagałoby zmniejszenia pozycji politycznej
Hezbollahu) całkowicie mieściłyby się w logice nowej strategii Damaszku
Perspektywy
Wyborcze wyniki Hezbollahu z całą pewnością stanowią dlań upokorzenie.
WaŜniejsze jednak od samopoczucia jego kierownictwa i zwolenników są polityczne
skutki, wynikające z powszechnego (tak w Libanie, jak i za granicą) postrzegania
wyborczego wyniku Partii Boga jako przegranej. NiezaleŜnie od rzeczywistej siły i
znaczenia Hezbollahu oraz faktycznego rezultatu wyborów, będzie on bowiem obecnie –
wraz z całym swym sojuszem – traktowany przy rozmowach o personalnych aspektach
podziału stanowisk w państwie właśnie jako ugrupowanie, które poniosło w wyborach
poraŜkę.
2
Istnieje tym samym pewne ryzyko, Ŝe poczucie wyborczej klęski (zwłaszcza wśród
szeregowych członków Hezbollahu i jego zwolenników) oraz negatywne konsekwencje
wyników wyborów dla pozycji przetargowej Hezbollahu w procesie wyłaniania nowych
Tę bezwzględną logikę polityki widać juŜ wyraźnie w toczącej się w Libanie dyskusji nad obsadą
stanowiska przewodniczącego parlamentu, którym zgodnie z ustrojem politycznym kraju ma być szyita.
Propozycja ponownego wyboru na to stanowisko lidera Amalu Nabiha Berri, zgłoszona przez „Sojusz 14
Marca”, spotkała się z ostrą krytyką Hezbollahu, który liczył, Ŝe w tej kadencji to jego polityk obejmie tę
prestiŜową funkcję; wiele wskazuje jednak, Ŝe sprzeciwy Partii Boga nie odniosą skutków, Berri uzyskał juŜ
bowiem poparcie ugrupowania Michaela Auna, sojusznika Hezbollahu. Przy okazji warto odnotować, Ŝe
spór ten uwidacznia trwałość „odwiecznej” rywalizacji między dwoma szyickimi ugrupowaniami
libańskimi.
5
2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]